خرید PDF درسنامه این فصل

۴,۹۰۰ تومانافزودن به سبد

خرید PDF درسنامه تمامی 15 فصل

۶۲,۰۰۰ تومانافزودن به سبد

درسنامه

درسنامه علوم این فصل

exam icon

نمونه سوال تشریحی این فصل

نمونه سوال تستی

نمونه سوال تستی علوم این فصل

پاسخ فعالیت ها

پاسخ فعالیت علوم این فصل

پاورپوینت

پاورپوینت علوم این فصل

video icon

فیلم آموزشی علوم این فصل

نمونه سوال تستی ریاضی

نمونه سوال تستی ریاضی این فصل

math

نمونه سوال تشریحی ریاضی این فصل

video icon

فیلم آموزشی ریاضی این فصل

علوم هشتم فصل 6 : تنظیم هورمونی

در این درس نامه به آموزش علوم هشتم فصل 6 می پردازیم.

غدد تولید کننده ی هورمون ها نقش ارتباط و هماهنگی بین بخش های مختلف بدن را بر عهده دارند.

هماهنگ کننده های بدن : دستگاه عصبی و دستگاه هورمونیعلوم هشتم فصل 6 : تنظیم هورمونی

دستگاه هورمونی در علوم هشتم فصل 6 : تنظیم هورمونی :

گروهی از غدد یا یاخته هایی هستند که هورمون را تولید می کنند و به وسیله آن فرایند های یاخته ای مانند :  واکنش های درون سلولی ،رشد ، تولید مثل و مقابله با شرایط ناگوار در بدن  را کنترل می کند.

هورمون ها :

ترکیباتی شیمیایی است که  از غده های ترشحی ، ترشح می شوند.و به وسیله خون به اندام های هدف می رسند و فعالیت آنها را تنظیم می کنند.

انواع غدد از نظر ترشح :

  1. غدد درون ریز : غددی که ترشحات خود را داخل خون می ریزند.مثل غده فوق کلیه
  2. غدد برون ریز : غددی که ترشح خود را به خارج از خون می ریزند .مثل غده عرق ، غدد شیری
اندام هدف :

مجموعه خاصی از یاخته های حساس به هورمون های ترشحی در بدن هستند.

هورمون رشدغره هیپوفیز

غده ترشح کننده هورمون رشد ، هیپوفیز است .

هیپوفیز در زیر مغز و چسبیده به آن قرار دارد این غده از سه بخش پیشین ، میانی و پسین ساخته شده است .

غده هیپوفیز علاوه بر ترشح هورمون رشد ، با ترشح دیگر هورمون ها فعالیت غدد دیگر مثل غده تیروئید، غده لوزالمعده و غدد شیری و جنسی را کنترل می کند.

از بخش پیشین یا جلویی هیپوفیز 6 هورمون ترشح می شود :

  1. هورمون رشد ( سوماتوتروپ)
  2. هورمون محرک ترشح شیر ( پرولاکتین )
  3. هورمون محرک غده ی تیروئید ( تیروتروپ )
  4. هورمون محرک بخش قشری فوق کلیه ( کورتیکوتروپ ها )
  5. هورمون محرک غدد جنسی ( گنادوتروپ ها )

از بخش میانی هیپوفیز :

هورمون تولید شده از این بخش چندان در بدن انسان اثر گذار نیست ، اما در دوزیستان خزندگان پست  باعث تیرگی رنگ پوست آنها می شود. این هورمون محرک ملاتونین و رنگدانه های پوست است.

از بخش پسین هیپوفیز :

  1. هورمون ضد ادراری به نام آنتی دیوروتیک ( ADH ) که موجب بازجذب آب از لوله های نفرونی کلیه ها می شود و از هدر رفتن آب به شکل ادرار جلوگیری می کند.
  2. هورمون اکسی توسین : این هورمون موجب آسان شدن و تسهیل زایمان می شود.

نکته:

بخش پسین هیپوفیز شکل غده ای ندارد، و در واقع بخشی از سیستم عصبی است .

وقتی هورمون ها توسط هیپوتالاموس ساخته می شود با یک مجرا وارد این بخش شده و بعد وارد خون می شود .

درواقع این دو هورمون را هیپوفیز نمی سازد ، سازنده آن هیپوتالاموس و ترشح کننده آن به خون هیپوفیز پسین است.

اثرات هورمون رشد بر بدن :

  1. افزایش رشد استخوان ها و طول قد تا 20 سالگی ، هورمون رشد بر روی نقاط اتصال که غضروفی هستند ( دیافیز و اپی فیز ) اثر کرده با تولید سلولها ی استخوان ساز ، غضروف ها را به استخوان تبدیل می کند.
  2. افزایش جذب کلسیم در استخوان ها
  3. افزایش تولید سلول های خونی

بیماری های ناشی از اختلالات هورمون رشد:

1.بیماری کوتولگی(نانیسم): اگر هورمون رشد قبل از بلوغ کم ترشح شود ، باعث کوتاهی قد می شود.

2.بیماری ژیگانتیسم ( غول آسایی ): اگر هورمون رشد قبل از بلوغ زیاد ترشح شود، باعث بلندی بیش از حد قد می شود.

3.بیماری آکرومگالی (زشت پیکری): اگر بعداز بلوغ هورمون رشد زیاد ترشح شود، استخوان ها رشد قطری زیادی خواهند داشت. که باعث تغییر اندام می شود.

تیروئید

مکان غده  : این غده در جلوی گردن  وزیر حنجره قرار دارد.غده تیروئید

نقش غده تیروئید در بدن  :

غده تیروئید بوسیله هورمون های خود دو کار زیر را کنترل می کند.

  1. تولید و ذخیره انرژی
  2. تنظیم سوخت و ساز سلول های بدن
  3. در کودکی باعث رشد بهتر اندام ها به ویژه مغز می شود.
  4. در بزرگسالی باعث افزایش هوشیاری می شود.

نام هورمون های غده تیروئید :

تیروکسین. کلسی تونین و تری یدو تیرونین

بیماری های ناشی از اختلالات  غده و هورمون ها

کمبود هورمون در جنینی و کودکی: باعث اختلال در رشد مغز ( عقب افتادگی ذهنی ) و رشد و نمو بدن می شود.

اختلال در بزرگسالی : موجب دو بیماری می شود:

  • کم کاری تیروئید :

که  ناشی از کاهش ترشح هورمون های تیروئید است که علائم آن: خستگی  و خواب آلودگی ، کاهش ضربان قلب و کند شدن حرکات بدن است.

  • پرکاری تیروئید :

که ناشی از افزایش ترشح هورمون های تیروئید است که علائم آن: افزایش سوخت و ساز یاخته های بدن و گرمازایی بیش تر، مصرف زیاد اکسیژن و کاهش وزن بدن، افزایش اشتها، خستگی شدید، بی خوابی و تعرق زیاد است.

منابع غذایی کمک کننده به فعالیت غده تیروئید.:

نمک ید دار و غذاهای دریایی

غده لوزالمعده ( پانکراس )پانکراس یا لورالمعده تولید کننده هورمون انسولین

ساختمان  مکان  غده  :

در زیر معده قرار دارد و شامل دو بخش درون ریز و برون ریز است.

  • بخش برون ریز:

قوی ترین آنزیم های گوارشی و بی کربنات سدیم را به درون روده باریک می ریزد

  • بخش درون ریز :

این بخش درون بخش برون ریز است و دارای مجموعه ای از سلول ها است که به جزایر لانگرهانس معروف است. سلول های این بخش و مواد ترشحی آنها شامل موارد زیر است:

سلول های آلفا :

هورمون گلوکاگون که افزایش دهنده قند خون است را می سازند.

سلول های بتا :

سازنده هورمون انسولین هستند که کاهنده قند خون است .

سلول های دلتا :

هورمون سوماتوستاتین را می سازد  که مانع ترشح هورمون ها ی پانکراس می شود.

نقش اصلی هورمون های پانکراس :

تنظیم و ثابت نگه داشتن قند خون به مقدار یک گرم در هر لیتر خون است .

چگونگی تاثیر هورمون گلوکاگون در افزایش قند خون :

افزایش تجزیه گلیکوژن کبد و تولید گلوکز

چگونگی تاثیر هورمون انسولین در کاهش  قند خون :

  1. افزایش تبدیل گلوکز به گلیکوژن توسط کبد
  2. افزایش تبدیل گلوکز به چربی در سلول های بافت چربی

افزایش جذب گلوکز توسط ماهیچه ها و بافت چربی

بیماری های ناشی از اختلال در ترشح هورمون های غده لوزالمعده :

دیابت جوانی ( نوع 1) وابسته به انسولین :

به میزان ترشح انسولین بستگی دارد و بیش تر ارثی است ، با کاهش ترشح انسولین این دیابت ایجاد می شود.

دیابت  بزرگسالی ( نوع 2 ) :

چاقی ، عدم تحرک ، خوردن بیش از حد کربوهیدرات ها موجب این بیماری در سنین بالای 40 سال می شود.

غده فوق کلیه ( آدرنال)غدد فوق کلیوی

غده فوق کلیه در بالای کلیه ها و چسبیده به آن قرار دارد . ساختمان آن از دو بخش قشری و مرکزی درست شده است که هر بخش ترشح هورمون های مهمی را به عهده دارد.

نقش اصلی غده فوق کلیه ایجاد آمادگی جهت مقابله با فشارهای روحی و جسمی مثل استرس است . در کنار این وظیفه مهم نقش های دیگری هم دارد که توضیح می دهیم .

  1. بخش قشری فوق کلیه شامل سه لایه است که هرکدام هورمون خاصی ترشح می کنند:

الف) لایه خارجی :

هورمون آلدسترون را ترشح می کند که تنظیم کننده سدیم خون است.

ب) لایه میانی :

هورمون کورتیزول ( عواطف ) را ترشح می کند که بدن را دربرابر ناملایمات مثل عفونت ها ، شوک های عصبی ، مرگ عزیزان و… آماده می کند،  این هورمون باعث تجزیه پروتئین ها و افزایش قند خون می شود، تا انرژی لازم سلول ها در این شرایط را فراهم کند.

ج) لایه داخلی :

هورمون جنسی به مقدار کم ترشح می کند.

  1. بخش مرکزی غده آدرنال:

تحت کنترل بخش سمپاتیک از اعصاب خودمختار مرکزی است .

هورمون های این بخش آدرنالین و نورآدرنالین است. این هورمون ها در شرایط ناگوار باعث افزایش ضربان قلب ، افزایش قند خون ، گشاد شدن رگ ها و ایجاد حالت آماده باش در بدن می شوند.

بیماری های ناشی از اختلالات این غده :

افزایش ترشح هورمون ها توسط غده آدرنال: بیماری کوشینگ

کاهش ترشح هورمون های غده آدرنال: بیماری آدیسون

غده پاراتیروئیدغدد پارا تیروئید

غده پاراتیروئید به شکل چهار غده کوچک است که در پشت غده تیروئید قرار دارد.

پاراتیروئید هورمون پاراتورمون را ترشح می کند این هورمون از جنس پروتئین است و موجب افزایش یون کلسیم در خون می شود.

نقش اصلی غده پاراتیروئید :

تنظیم و تثبیت میزان کلسیم خون  است .( 100میلی گرم در لیتر پلاسما )

چگونگی تنظیم و تثبیت میزان کلسیم خون، بوسیله هورمون پاراتورمون ترشح شده از غده پاراتیروئید:

  1. افزایش بازجذب کلسیم از ادرار
  2. تجزیه بافت استخوانی و آزاد کردن کلسیم به درون خون ( عکس کلسیتونین )
  3. افزایش جذب کلسیم از روده به کمک تحریک و فعال نمودن ویتامین D

نکته :

وجود کلسیم در بدن بسیار لازم است این عنصر علاوه بر استحکام استخوان و دندان باعث عملکرد خوب اعصاب و ماهیچه ها می شود . بنابراین این موضوع اهمیت کار غده پاراتیروئید رانشان می دهد.

غدد جنسی  (گنادها)غدد جنسی

بلوغ یک دور ه جنسی است بین دوران کودکی و نوجوانی در این زمان تغییراتی در ساختمان بدن و رفتار او ایجاد می شود که منجر به شناسایی دو جنس زن و مرد از یکدیگر می شود.

بروز این تغییرات ناشی از هورمون هایی است که بعداز بلوغ توسط غدد جنسی ترشح می شود و صفاتی را به نام صفات ثانویه ایجاد می نماید.

فرایند بلوغ جنسی در دختران بین 11تا 15 سالگی و در پسران بین 12 تا 16 سالگی رخ می دهد.

انواع غدد  جنسی :

در مردان  غده بیضه :

دو عدد بیضه در کیسه ای خارج از بدن قرار دارد که هنگام بلوغ فعال شده ضمن تولید سلول جنسی  نر (اسپرم ) هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون را ترشح می کند.

در زنان  غده تخمدان :

دو غده تخمدان در محوطه شکم و کنار رحم قرار دارد که هنگام بلوغ فعال شده علاوه بر تولید سلول جنسی ماده ( تخمک )  در هر ماه ، موجب ترشح هورمون استروژن و پروژسترون می شود.

صفات ثانویه :

صفاتی است که بعد از بلوغ بدلیل ترشح هورمون ها و فعالیت غدد جنسی ایجاد می شود و منجر به تفاوت بین زن و مرد می گردد، این صفات در حیوانات نیز بعد از بلوغ رخ می دهد.

صفات ثانویه در مردان: روئیدن مو در صورت و قسمت های دیگر بدن ، بم شدن صدا ، پهن شدن استخوان

صفات ثانویه در زنان: رشد استخوان لگن ، رشد سینه ها

صفات ثانویه در حیوانات: تشکیل تاج خروس و یال شیر

نکته :

هورمون های جنسی: استروژن ، پروژسترون و تستوسترون است که در مردان هورمون تستوسترون بیش تر و در زنان استروژن و پروژسترون بیشتر از هورمون های دیگر است.

 تنظیم ترشح هورمون ها :

مقدار هورمون ها بسیار کم است اما همان مقدار کم هم باید به طور دقیق تنظیم و کنترل شود. چراکه اختلال در آن منجر به بیماری می شود.

 بسیاری از غدد، مقدار هورمون تولیدی خود را بر اساس ترکیب خون تنظیم می کنند که به آن خود تنظیمی می گویند

توضیحی بیشتر راجع به خود تنظیمی :

بطور مثال وقتی مقدار هورمونی در خون زیاد شود ، این مقدار اضافه  گیرنده های عصبی غده هیپوفیز و هیپوتالاموس را تحریک می کند. آنها پس از دریافت پیام، فعال شده، پیام کاهش و مهار ترشح را به غده ترشح کننده هورمون مخابره می کنند و این امر باعث مهار و یا کاهش ترشح هورمون می شود.

در صورت عکس آن هم به همین شکل است ، یعنی با کاهش هورمون موردنیاز در خون ، فرمان افزایش تولید هورمون از هیپوفیز به غده مخابره می شود و ترشح زیاد شده و مقدار هورمون تنظیم می شود.

غده هیپوفیز که زیر نظر هیپوتالاموس ( بخشی از مراکز عصبی ) است. غده هیپوفیز تنظیم و کنترل کننده فعالیت غدد : لوزالمعده ، تیروئید و فوق کلیه است.

بنابراین کارهای بدن با هماهنگی دو دستگاه عصبی و هورمونی انجام می شود.

تالیف فرامعلم

خرید PDF درسنامه این فصل

۴,۹۰۰ تومانافزودن به سبد

خرید PDF درسنامه تمامی 15 فصل

۶۲,۰۰۰ تومانافزودن به سبد