زَنجانْ یا زنگان مرکز استان و شهرستان زنجان در شمال‌غرب ایران و از بزرگترین شهرهای شمال غرب ایران است؛ و براساس آمارنامه‌های منتشر شده دارای ۳۸۶٬۸۵۱ نفرجمعیت در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، بیستمین شهر کشور از لحاظ جمعیت محسوب می‌شود
نام زنجان عربی‌شده واژه زنگان است. مردم منطقه هنوز هم تلفظ زنگان را به کار می‌برند. شهر زنجان در دره زنجان‌چای (از شاخه‌های قزل‌اوزن قرار گرفته و سر راه شوسه و راه‌آهن تهران به تبریز می‌باشد. صنایع دستی از قبیل ورشوسازی و نقره‌سازی و ملیله کاری و چاروق‌دوزی و چاقوسازی و فرش‌بافی (فرش زنجان) آن مشهور است.
زنجان از شمال به شهرستان طارم و خلخال و میانه و از مشرق به سلطانیه و طارم و از جنوب به خدابنده و ایجرود و از غرب به شهرستان ماهنشان محدود است و از سطح دریا ۱۶۶۳ متر ارتفاع دارد.
استان زنجان یکی از استان های ایران می باشد که در شمال غربی ایران قرار گرفته و از مناطق آذربایجانی نشین محسوب می شود. مرکز این استان شهر زنجان است. استان زنجان هم اکنون دارای 8 شهرستان، ۱6 بخش، 46 دهستان و 19شهر می باشد
حمدالله مستوفی، تاریخ‌نگار نامدار، بنیاد شهر زنجان را از اردشیر بابکان، سردودمان ساسانیان دانسته و نام نخستین این شهر را شهین ذکر کرده‌است. در لغتنامهٔ دهخدا هم در سرواژهٔ شهین چنین نوشته: «شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد و گویند این شهر را اردشیر بابکان بنا کرده‌است.».
این شهر در پاییز سال ۶۲۸ هجری قمری در فتنه مغول تخریب شده و شدت آن به حدی بود که شهر برای مدتی از قید حیات ساقط شد. به ویژه انتخاب سلطانیه به پایتختی در دوران ایلخانی و گسترش شهر مزبور در ایام حکومت غازان‌خان و خدابنده و اولجایتو در اواخر قرن هفتم هجری قمری، به علت نزدیکی این دو شهر، در متروکه شدن شهر زنجان عامل تعیین‌کننده‌ای بود، به عبارت دیگر در تمام ایام شکوفایی شهر سلطانیه، شهر زنجان به حالت نیمه ویران باقی‌مانده است اما شهر فعلی از دوران صفویه تکوین و توسعه پیدا کرده‌است، خاستگاه اولیهٔ شهر در این دوره از تجدیدبنا، به لحاظ استفاده ازامکانات و استعدادهای بالقوهٔ شهری و زیستی در حد نهایی اراضی شهری در جنوب، در ساحل راست رودخانهٔ زنجان‌رود قرار گرفته‌است
نقاط دیدنی استان زنجان
- نمایی از سد گاوازنگ زنجان بر فراز مجموعه تفریحی گاوازنگ زنجان
- امامزاده سید ابراهیم زنجان
- مسجد جامع زنجان
- بازار زنجان طولانی ترین بازار ایران
- بنای رختشویخانه
- مجموعه تفریحی گاوازنگ
- کاروانسرای سنگی زنجان
- مجتمع تجاری تفریحی نورزنجان
- سد تهم
- غارتاریخی گلجیک۳۵کیلومتری زنجان
- گنبد سلطانیه واقع در سلطانیه
- معبد داش کسن واقع در سلطانیه
- غار کتله خور واقع در قیدار-گرماب
- امامزاده زیدالکبیر
- حمام حاج‌داداش -بازار
- مجموعه عمارت دارائی
- عمارت ذوالفقاری محل نگه‌داری مردان نمکی
- قلعه بهستان واقع در ماهنشان
- دود کش جن واقع در ماهنشان
- پل میربهاالدین
- پارک جنگلی
- روستای تاریخی شیلاندر
- مجموعه عمارت دارائی
- تفرجگاه سد گاوازنگ
- تفرجگاه سد تهم
- تفرجگاه سد حسن ابدال
- مجموعه تفریحی پارک ملت زنجان
- نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی زنجان
- نمایشگاه بین‌المللی کاسپین زنجان از مکان‌های دیدنی این شهر است.
- روستای پایین کوه در یک کیلومتری شمال شهر زنجان
- روستای نقل آباد در طارم
- بزرگترین ساعت آفتابی ایران در دانشگاه زنجان
ساکنین استان زنجان را اقوامی از آریایی ، گرجی ها و قبیله هایی از «ایل خمسه» تشکیل داده اند که در جلگه ها و کناره رودخانه های استان سکونت دارند
آبشار شارشار
آبشار شارشار از نقاط دیدنی استان زنجان است. این آبشار در منطقه تهم، در شمال باختری شهر زنجان قرار دارد. این آبشار در میان سنگ‌های صخره‌ای قرار گرفته است و حدود پنج کیلومتر با دریاچه مصنوعی سد تهم فاصله دارد.
بازار زنجان
ساختن بازار زنجان در دوران آقا محمدخان قاجار آغاز و در سال ۱۲۱۳ در زمان فتحعلی شاه قاجار خاتمه یافته و مساجد و سراها و گرمابه‌ها در سال ۱۳۲۴ به آن اضافه شده است. مجموعه بازار قدیمی به صورت یک خط مستقیم به عنوان بازار بالا و پایین به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده است. این بازار طویل‌ترین بازار ایران است
گستردگی جغرافیایی بازار زنجان و تنوع راسته‌ها، تعدد سراها و کاوانسراهای درون شهری در راسته‌های فرعی که هر کدام به نامی و به فعالیتی خاص اختصاص یافته و وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه در طول زمان‌های گذشته و شرایط حاکم بوده است.بازار پائین علاوه بر عرضه داد و ستد تولیدات محلی از طریق دو باب کاروانسرای موجود که محصولات آن از روستاها و قصبات به آنجا حمل می‌شده است.برای برطرف کردن نیازهای مذهبی و اجتماعی ساکنین این مجموعه دو مسجد بنام‌های مسجد آقا شیخ فیاض و مسجد میرزائی را در خود جای داده است.مجموعه بازار بالا از بازار قیصریه، بازار بزازها، بازار حجت‌الاسلام، بازار امامزاده و بازار عبدالعلی بیگ تشکیل شده است، این بازار از نظر تولید و عرضه کالا به هشت راسته زرگرها، بزازها، کفاش‌ها، سراج‌ها، کلاه دوزها، صندوق سازها، رنگرزها، میوه فروش‌ها و جگرپزها تقسیم شده است.
بنای رختشویخانه
بنای رختشویخانه یا مجموعه تاریخی رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر زنجان احداث شده است. مردم شهر لباس و رخت خود را در آن محل می‌شسته‌اند. این بنا در حال حاضر به عنوان موزه مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 
زمین این بنا توسط علی اکبر خان توفیقی اولین شهردار وقت زنجان خریداری شد و در سال ۱۳۴۵ ه. ق توسط او ساخته شده است
بنای رختشویخانه زنجان در محله قدیمی عباسقلی خان شهر زنجان، در خیابان سعدی روبروی خیابان ۷ تیر، در سال ۱۳۴۷ هجری قمری (۱۳۰۷ هجری شمسی) به دستور رئیس بلدیه، علی اکبر توفیقی (شهردار وقت زنجان)، ساخته شده است.
این بنای تاریخی عام المنفعه در سطح کشور بی نظیر و منحصر به فرد می باشد. .
گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه مقبره اُلجایتو است که از ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ م در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود. گنبد مزبور در پنج فرسخی سمت شرقی شهر زنجان در داخل باروی شهر قدیم سلطانیه قرار گرفته و بنایی است هشت ضلعی که طول هر ضلع آن ۸۰ گز است. 
هشت مناره نیز در اطراف گنبد قرار دارد و قدیمی‌ترین گنبد دوپوش موجود در ایران است.شهر سلطانيه روزگار ايلخانيان پايتخت ايران بود و امروزه شهرتش را از گنبد فيروزه‌اي‌اش دارد؛ گنبد سلطانيه. اين بنا به دستور الجايتو (سلطان محمد خدابنده) فرمانرواي ايلخاني ساخته شده است.
.
غار کتله خور
کتله‌خور غاری خشکی آبی است که در شهرستان خدابنده قرار دارد. نخستین بار در بهار سال ١٣٣١ ش گروهی از سر‌شناس‌ترین کوهنوردان ایران اقدام به بازدید غار کتله خور کردند. بنابه اظهارات یک گروه کوهنوردی از دانشگاه بوعلی همدان شکل‌گیری این غار به دوران ژوراسیک (بیش از ۱۲۰ میلیون سال قبل) باز می‌گردد.
این غار سه طبقه دارد با گذرگاه‌هاي اصلي و تونل‌های فرعی بسيار. قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها به دليل داشتن ناخالصی، رنگ‌های متنوعي دارند
غار کتله خور در ۱۵۵ کیلومتری جنوب زنجان، ۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان، در نزدیکی شهر کوچک گرماب واقع شده است. مسیر متداول برای بازدید از این جاذبه طبیعی جاده زنجان به خدابنده (قیدار) در امتداد زرین آباد به گرماب می باشد. .
مسجد و مدرسه جامع زنجان
مسجد و مدرسه جامع زنجان معروف به مسجد سید در قرن سیزدهم هجری قمری (سال ۱۲۴۲) در دوره قاجاریه توسط یکی از پسران فتحعلی شاه قاجار به نام عبدالله میرزا دارا ساخته شد. این مسجد در قلب بافت قدیمی شهر قرار دارد.
این مجموعه تاریخی که در شمار بزرگترین و زیباترین مساجد و مدارس دینی زنجان است، یکی از بناهای ارزشمند ساخته شده بر اساس طرح مساجد چهار ایوانی است. ایوان‌های چهارگانه‌ای که در چهار ضلع مسجد به شکل قرینه قرار گرفته‌اند، بیش تر از هر چیزی در صحن مسجد، خودنمایی می‌کند. صحن این مسجد مانند سایر مساجد چهار ایوانی، به شکل مربع مستطیل است و ۴۸ متر طول و ۳۶ متر عرض دارد. . در ایوان‌های خاوری و باختری ۱۶ حجره به طور قرینه و در جبهه شمالی نیز ۶ واحد حجره جهت طلاب علوم دینی قرار ساخته شده‌است. در سطوح ایوان‌های شمالی و جنوبی تزییناتی مانند خط بنایی، کاشی معقلی و نگاره‌های گیاهی با تکنیک کاشی هفت رنگ، به سبک هنری دوره قاجار و بیش تر با استفاده از رنگ‌های سیاه و زرد به چشم می‌خورد.
مجموعه تفریحی گاوازنگ: یکی ازپرطرفدارترین تفریحگاه های زنجان،" مجموعه تفریحی و کوهستانی ائل داغی" یا همان " مجموعه گاوا زنگ " است که در ایام تعطیل به خاطر ازدحام بیش از اندازه مسیر آن با ترافیک روبه رو می شود، روزهای تعطیل به ویژه جمعه ها کوه پیمایی در گاوازنگ رنگ و بوی دیگری دارد و نزدیکی به شهر و زیبایی های خاص طبیعی این مجموعه و موجب توجه اهالی منطقه و گردشگران به این مکان تفریحی شده است.
امکانات دیگر این مجموعه، سفره خانه های سنتی، آمفی تئاتر، رستوران پذیرایی، مجموعه بازی و تفریحی روباز، پارکینگ، مجموعه ورزشی، پیست دوچرخه سواری سینمای پنج بعدی و سد خاکی است. ماهی گیری و قایقرانی در سد این مجموعه در فصول گرم سال، محلی مناسب برای تفریحاتی از جمله ماهی گیری و قایقرانی است.
دیدگاه خود را بنویسید