الگوی تدریس كاوشگری
مقدمه: رویكرد مكاشفه ای بر تلاش و سخت كوشی مبتنی است. یعنی معلم به طورمستقیم پاسخ نمی دهد، بلكه كوششی دو جانبه، سبب رسیدن به حقایق می شود. روش های اكتشافی همواره باید با تقویت كننده های مناسب همراه باشند. در غیر این صورت،فراگیرندگان از دامنه ی فعالیت خودداری خواهند كرد و باید برای آنان تفهیم شود كه مستقیما˝ به آنها كمكی نخواهد شد و اگر تلاش نكنند به هدف نخواهند رسید .
هدف: دراین الگو جستجوی مفاهیم كاملا˝ به عهده ی دانش آموزان گذاشته می شود و معلم بافراهم آوردن زمینه، فرایند تدریس را به گونه ای هدایت می كند كه فراگیرندگان مفهوم مورد نظر را كشف كنند و راهنمایی های معلم، براساس فعالیت های فراگیرندگان و محتوای آموزش، متفاوت است بنابراین هدف نهایی این الگو پرورش فعالیت های ذهنی و مهارت های فرایندی دانش آموزان است.
مراحل اجرای الگو:
1) مواجه كردن فراگیران بامسأله
در این مرحله معلم شرایطی را به وجود می آورد تا سؤالات زیادی در ذهن دانش آموزان ایجاد شود مثلا˝ انجام یك آزمایش یا نشان دادن یك پدیده یا تصویر و یا حتی بیان یك داستان می تواند شرایط خوبی را در این مرحله ایجاد كند. (در این مرحله معلم می تواند از دانش آموزان نیز برای ایجاد شرایط مناسب استفاده كند .مثال: طراحی آزمایش می تواند به صورت زیر باشد:
– یك ظرف پر از ماسه نرم
– دو یا چندگلوله با جرم های متفاوت
* یك گلوله را از ارتفاع های مختلف از بالای ظرف ماسه رها كنید.
• این عمل را با گلوله هایی با جرم های متفاوت از یك ارتفاع معین تكرار كنید.
2) گردآوری اطلاعات
در مرحله ی قبل پرسش های زیادی در ذهن دانش آموزان شكل گرفته است در این مرحله دانش آموزان با هم گروه های خود بحث می كنند و با مراجعه به كتاب درسی و منابع اطلاعاتی دیگر سعی می كنند به پرسش های مطرح شده پاسخ داده و برای هر یك دلیلی ارائه دهند. در این مرحله دانش آموزان می توانندسؤالات بیشتری را طرح كنند و پاسخ آنها را بیابند. دانش آموزان می توانند جدولی براي تحلیل پرسش های مطرح شده و سؤالاتی كه خود طرح كرده اند مطابق زیر رسم كنند.
سؤالاتی كه پاسخ داده اید؟ سؤالاتی كه پاسخ نداده اید؟ استنباط شما از این سؤالات چیست؟
3) سازماندهي اطلاعات
در این مرحله باید دانش آموزان را برای دستیابی به مفاهیم هدایت كرد. معلم، دانش آموزان را با ارائه مثال های گوناگون در رسیدن به مفاهیم كمك می كند. این مرحله دقایق زیادی ادامه پیدا می كند تا تبادل نظر و سؤال و پاسخ های مطرح شده در كلاس، ابعاد متفاوت مفهوم را گسترش دهد. امكان دارد در این گفتگوها، بعضی از دانش آموزان مشاركت خیلی فعالی داشته باشند و دیگران، منفعل باشند.
در این خصوص، معلم با برنامه های نظارتی خویش، باید همه ی دانش آموزان را در بحث و گفتگو شریك كند. بعد از دریافت و كشف مفاهیم، دانش آموزان رابطه ها و قوانین مورد نظر و نتایج را روی تخته ثبت می كنند. این نظریات در حكم تولیدات فرآیند آموزش است.
4) بررسی شیوه ی عمل در جریان كاوشگری
فعالیت های مختلفی تا اینجا صورت گرفت (طرح سؤال- گردآوری اطلاعات، پاسخ به سؤالات، مفهوم سازی، انجام فعالیت، طراحی فعالیت)
یكی از گروه ها به طور داوطلب یا انتخابی جریان اقدامات را از اول به صورت مختصر توضیح می دهد و معلم وتوضیحات گروه را كنترل می كند.